Για μια Ανθρωποκεντρική Μαιευτική Φροντίδα
Τα τελευταία χρόνια, η ιατρικοποίηση των σωματικών λειτουργιών στην εγκυμοσύνη και στη γέννα, έχει μετατρέψει μια φυσιολογική διαδικασία σε μια κατάσταση που αντιμετωπίζεται αποκλειστικά ως ιατρικό ζήτημα. Παρότι η πρόοδος της ιατρικής συνέβαλε σημαντικά στη μείωση της μητρικής και νεογνικής θνησιμότητας, η αλόγιστη ιατρικοποίηση έχει περιορίσει την αυτονομία των γυναικών και έχει υποβαθμίσει τον ρόλο των μαιών, αλλοιώνοντας τόσο την άσκηση του επαγγέλματος όσο και την ίδια την κουλτούρα της μαιευτικής φροντίδας.
Οι μαίες, που ιστορικά στέκονταν δίπλα στις γυναίκες κατά τη διάρκεια του τοκετού, έχουν περιθωριοποιηθεί και μετατραπεί σε εκτελεστικά όργανα ενός συστήματος που υπαγορεύει κλινικές παρεμβάσεις ως κανόνα, ανεξάρτητα από τις πραγματικές ανάγκες της κάθε γυναίκας. Η νομοθετική και θεσμική ανεπάρκεια επαγγελματικών δικαιωμάτων για τις μαίες ενισχύει αυτή την κατάσταση, καθιστώντας δύσκολη μιας παροχής περιγεννητικής φροντίδας τέτοιας που να σέβεται τις επιλογές των γυναικών.
Η μαιευτική βία, η οποία αν και πολυπαραγοντική ευνοείται ιδιαίτερα στα πλαίσια αυτής της προσέγγισης, παραμένει μια πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν πολλές γυναίκες κατά τη διάρκεια της γέννας τους. Η έλλειψη σεβασμού στις ανάγκες τους, η καταναγκαστική συναίνεση (coerced consent) και η παρέμβαση χωρίς ιατρική αναγκαιότητα παραβιάζουν τα θεμελιώδη δικαιώματα των γυναικών στη γέννα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει ήδη αναγνωρίσει το πρόβλημα και έχει εκδώσει κατευθυντήριες οδηγίες για μια φροντίδα τοκετού που βασίζεται στον σεβασμό και στην ενδυνάμωση των γυναικών, προκειμένου να διασφαλιστεί μια θετική εμπειρία τοκετού, καθώς ταυτόχρονα, αυτό είναι το μόνο μοντέλο περιγεννητικής φροντίδας που εγγυάται βελτίωση στα περιγεννητικά αποτελέσματα.
Το μαιοκεντρικό βιο-ψυχοκοινωνικό μοντέλο φροντίδας, το οποίο εστιάζει στην αυτονομία και στην ολιστική φροντίδα της γυναίκας, μπορεί να αποτελέσει τη βάση για μια νέα προσέγγιση στη μαιευτική περίθαλψη. Ωστόσο, η υφιστάμενη κατάσταση συγκρούεται με αυτή τη φιλοσοφία, καθώς η ιατρικοποίηση του τοκετού έχει επιφέρει μια βαθιά αλλοτρίωση στο επάγγελμα των μαιών, περιορίζοντας την αυτονομία τους και καταργώντας την ουσιαστική σχέση τους με τις γυναίκες.
Επιπλέον, η συνεχής υποβάθμιση του ρόλου των μαιών δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο φόβου και ανασφάλειας. Όταν η μαιευτική κοινότητα λειτουργεί υπό την απειλή πειθαρχικών διώξεων, κοινωνικού στιγματισμού και θεσμικών περιορισμών, οι μαίες διστάζουν να διεκδικήσουν, να προωθήσουν και να εφαρμόσουν ένα διαφορετικό μοντέλο φροντίδας. Ο φόβος της αντιπαράθεσης με το ισχυρό ιατρικό και νομικό σύστημα καθιστά άθλο την προσπάθεια για μια πιο ολιστική και λιγότερο παρεμβατική προσέγγιση στον τοκετό. Ταυτόχρονα, δυσχεραίνει την ισότιμη και ουσιαστική συνεργασία μαιών-ιατρών, υποβαθμίζοντας έτσι την ποιότητα της προσφερόμενης φροντίδας.
Η αλλοτρίωση της μαιευτικής δεν περιορίζεται μόνο στην άσκηση του επαγγέλματος, αλλά επεκτείνεται και στην ίδια την εκπαίδευση των μαιών, όπου η ιατροκεντρική προσέγγιση κυριαρχεί. Οι εκπαιδευόμενες μαίες διδάσκονται μέσα σε ένα σύστημα που αναπαράγει την ιατρικοποίηση του τοκετού, με έμφαση στις παρεμβάσεις και στην υπακοή σε εντολές, υποβαθμίζοντας έτσι την ανάπτυξη της αυτονομίας και της κριτικής σκέψης και κυρίως του σεβασμού στα ίδια τα άτομα που θα φροντίσουν, τις μητέρες και τα παιδιά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη διαμόρφωση μιας κουλτούρας συμμόρφωσης, η οποία περιορίζει σημαντικά την πρωτοβουλία και την διεκδίκηση διαφορετικών μοντέλων φροντίδας.
Ο φόβος της αλλαγής δεν αφορά μόνο τις εξωτερικές πιέσεις, αλλά και την ανατροπή των παγιωμένων αντιλήψεων που έχουν καλλιεργηθεί τόσο στις ίδιες τις μαίες όσο και στο σύστημα υγείας συνολικά. Η εφαρμογή του μαιοκεντρικού βιο-ψυχοκοινωνικού μοντέλου θεωρείται από ορισμένους επαγγελματίες περιγεννητικής υγείας απειλή, καθώς μπορεί να αμφισβητήσει και να αποσταθεροποιήσει τις σχέσεις εξουσίας μέσα στον μαιευτικό και ιατρικό κλάδο. Έτσι, πολλές μαίες, ακόμη και αν αναγνωρίζουν την ανάγκη αλλαγής, διστάζουν να την εφαρμόσουν, φοβούνται την απομόνωση, τις επαγγελματικές συνέπειες ή ακόμα και την απόρριψη.
Η ενίσχυση του ανεξάρτητου ρόλου των μαιών και η δημιουργία εναλλακτικών μοντέλων μαιευτικής φροντίδας, όπως τα Κέντρα Φυσικού Τοκετού και η κατ’ οίκον μαιευτική φροντίδα, αποτελούν κρίσιμα βήματα προς την αποκατάσταση της ισορροπίας. Η αλλαγή του πλαισίου φροντίδας δεν είναι απλώς επαγγελματικό ζήτημα – είναι ζήτημα κοινωνικών και έμφυλων δικαιωμάτων, που αφορά την ελευθερία των γυναικών να επιλέγουν τον τρόπο που θα γεννήσουν.
Η αναβάθμιση του ρόλου των μαιών και η προάσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών στον τοκετό πρέπει να είναι προτεραιότητα σε κάθε σύγχρονη κοινωνία, ή όπως αναφέρει και ο Michel Odent*, “Για να αλλάξουμε αυτόν τον κόσμο, πρέπει πρώτα να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο έρχεται ο άνθρωπος στη ζωή”. Η ενίσχυση ενός ανθρωποκεντρικού και επιστημονικά τεκμηριωμένου μοντέλου μαιευτικής περίθαλψης είναι αναγκαία για να κατοχυρωθεί ο σεβασμός, η ασφάλεια και η ελευθερία επιλογής στη γέννα.
Η ΕΑΜΜΕ απρόσκοπτα προσπαθεί να αλλάξει εκ βάθρων αυτή την κουλτούρα, όπως άλλωστε αποτελεί και το όραμα της που δεν είναι άλλο από την ενίσχυση του ανεξάρτητου μαιευτικού επαγγέλματος στην Ελλάδα και τον σεβασμό στην εγκυμοσύνη, τον τοκετό και τη λοχεία με στόχο τη συνολική βελτίωση της περιγεννητικής υγείας.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, σας καλούμε να στηρίξετε τις δράσεις μας.
Rebirth Festival 27 Απριλίου 2025 Στο πάρκο Ακαδημίας Πλάτωνος https://independentmidwives.gr/rebirth-festival-homepage/
Γίνετε μέλη της ΕΑΜΜΕ
https://independentmidwives.gr/gine-melos-ths-eamme/
Στηρίξτε το Σχέδιο δράσης της ΕΑΜΜΕ
*Michel Odent, μαιευτήρας εξειδικευμένος στον φυσικό τοκετό